De invloed van medicijnen op magnesiumstatus

Een magnesiumtekort komt vaker voor bij mensen die bepaalde medicijnen of meerdere medicijnen tegelijkertijd gebruiken. Dat blijkt uit een recent onderzoek bij geriatrische patiënten, kwetsbare ouderen met een complex ziektebeeld als gevolg van meerdere aandoeningen. Een lage magnesiumstatus kan leiden tot diverse klachten en moet op tijd worden gediagnosticeerd. Een gerichte behandeling met magnesiumrijke voeding of suppletie kan bijdragen aan verminderd medicijngebruik en gezondheidswinst voor de patiënt.

De studie is uitgevoerd binnen het Polyfarmacy and Deficiencies of Micronutrients (PanDeMics) project, waar specialisten van het Ziekenhuis Gelderse Vallei en Wageningen University & Research de interactie tussen medicijngebruik en voedingsstatus bestuderen.

Diagnose van een magnesiumtekort

Wout van Orten-Luiten is projectleider van het PanDeMics project. Ze vindt dat magnesiumtekorten in de zorg meer aandacht verdienen. Nog lang niet altijd wordt een lage magnesiumstatus of tekort bij patiënten vastgesteld. Het meten van de magnesiumstatus kan ingewikkeld zijn omdat 99% van het magnesium in het lichaam zich in cellen of botweefsel bevindt. Ook kunnenbepaalde meetmethoden belastend zijn voor de patiënt. Een gangbare methode is het meten van de hoeveelheid magnesium in het bloed. Hierbij geldt een algemeen aanvaarde afkapwaarde voor hypomagnesiëmie, een te laag magnesiumlevel in het bloed, van 0,75 mmol/l. Een langdurig magnesiumtekort kan leiden tot cardiovasculaire problemen, omdat magnesium een essentiële rol speelt in de contractiliteit van hart en bloedvaten.

Bij een lage magnesiumstatus of tekort kunnen klachten optreden als vermoeidheid, verminderde weerstand, spierkrampen, spierzwakte, lusteloosheid, nervositeit en hoofpijn. Een groot en langdurig magnesiumtekort kan uiteindelijk leiden tot chronische vermoeidheid, depressiviteit, spasmen, een hoge bloeddruk en hartkloppingen.

Gebruik van meerdere medicijnen

In het cross-sectionele onderzoek is de hoeveelheid magnesium in het bloed gemeten en het medicijngebruik vastgesteld van 343 ouderen tijdens een bezoek aan de polikliniek Geriatrie van het Ziekenhuis Gelderse Vallei. Het onderzoek wees uit dat hypomagnesiëmie voorkwam bij 22% van de geriatrische patiënten met een afkapwaarde van Mg < 0.75 mmol/l. Het aantal medicijnen dat deze ouderen gebruikten bleek omgekeerd evenredig gerelateerd te zijn aan de magnesium bloedspiegel. Zo bleek dat 80% van de patiënten met hypomagnesiëmie meer dan 5 medicijnen tegelijkertijd gebruikten, ook wel polyfarmacie genoemd. Ook bij gebruik van bepaalde medicijnen werd vaker hypomagnesiëmie aangetoond, zoals bij diabetesmedicatie en protonpompremmers.

De invloed van protonpompremmers en diabetesmedicijnen

Het gebruik van protonpompremmers bleek significant geassocieerd te zijn met hypomagnesiëmie. De resultaten van dit onderzoek komen overeen met een meta-analyse van 9 studies waarin een verhoogd risico van 43% op hypomagnesiëmie in protonpompremmers gebruikers was aangetoond. Protonpompremmers worden gebruikt als medicijn tegen maagzuur. Bij langdurig gebruik van deze medicijngroep kan een tekort aan magnesium ontstaan door een verminderde magnesium absorptie in de dikke darm. Bekijk voor meer informatie de factsheet Nutriëntenstatus bij protonpompremmers.

Bij gebruik van diabetesmedicatie (n=63) kwam hypomagnesiëmie voor bij 41% van de patiënten.

Balans tussen calcium en magnesium

Ook bleek het gebruik van calciumsupplementen door patiënten onder de 80 jaar geassocieerd te zijn met lage magnesium bloedwaarden. Dit kan mogelijk verklaard worden door competitie tussen calcium en magnesium voor reabsorptie in de nieren. Een relatief hogere inname van calcium dan magnesium kan de opname van magnesium verminderen. Een juiste verhouding tussen magnesium en calcium in voeding is dus van belang voor een goede magnesium- en calciumstatus in het lichaam. Ouderen gebruiken vaak calciumsupplementen voor behoud van sterke botten. Het is daarom van belang om naast medicijngebruik ook voeding en suppletie mee te nemen als factoren die de magnesiumstatus kunnen beïnvloeden.

Klinische relevantie

Vaak wordt een tekort aan magnesium bestreden met extra medicatie, omdat de symptomen niet worden herkend als symptomen van een magnesiumtekort. Dit leidt tot een toename van medicijngebruik, met als gevolg kans op een nog lagere magnesiumstatus. Volgens Wout van Orten-Luiten is bij twee-derde van de poliklinische patiënten sprake van polyfarmacie. De resultaten van dit onderzoek zijn daarom klinisch relevant. In de toekomst moeten risicopatiënten eerder opgespoord worden en door gericht advies moeten symptomen voorkomen worden. Magnesiumrijke voeding of magnesiumsuppletie kan symptomen voorkomen, bijdragen aan verminderd medicijngebruik én gezondheidswinst opleveren voor de patiënt.

________________________________________________________________________________

Voeding- en geneesmiddeleninteracties

Binnen het PanDeMics project zijn verschillende onderzoeken actief om meer kennis te verkrijgen over medicijngebruik en de voedingsstatus. Zo blijkt de gemiddelde 70-plusser een verhoogd risico te hebben op een tekort aan magnesium, vitamine D en vitamine B12. Bij medicijngebruik is dit risico nog hoger. Artsen, apothekers en diëtisten moeten alert zijn op interacties tussen voeding en geneesmiddelen. Met de resultaten en kennis uit onderzoek kunnen symptomen van tekorten sneller herkend worden en behandel worden met gericht voedings- en/of suppletieadvies.

Bronnen

https://www.alliantievoeding.nl/nl/actueel/magnesiumtekorten-verdienen-meer-aandacht

https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0261561418325512?via%3Dihub

van Orten-Luiten, A. C. B., Janse, A., Verspoor, E., Brouwer-Brolsma, E. M., & Witkamp, R. F. (2018). Drug use is associated with lower plasma magnesium levels in geriatric outpatients; possible clinical relevance. Clinical Nutrition.